Türk lirasının için günümüzdeki dalgalı değeri; her geçen gün Dolar, Euro vb. para birimleri karşısında değer kaybetmesi çoğu kişinin aklında “Döviz kurları nasıl belirlenir?” diye soru sormasına neden oluyor.
Döviz Kuru Nedir?
Döviz, yabancı ülkelerin kullandığı para birimlerine verilen addır. Döviz kuru ise ulusal para biriminin yabancı para birimi karşısındaki değerine verilen addır. “Nominal kur” diye de adlandırılır.
Döviz Kurunu Belirleyen Unsurlar
Döviz kurlarını belirleyen birden fazla unsur bulunmaktadır. Bunların hepsine değinmek çok teknik ve kafa karıştırıcı olabileceğinden 3 ana başlığa ayıracağız:
- Döviz giriş-çıkışı
- Faiz oranları
- Krizler
Döviz Giriş-Çıkışı
Ülkeye giren döviz miktarı ile çıkan döviz miktarı arasındaki fark, döviz kurunu etkiler. Eğer ki ülkeye döviz çıkışından çok döviz girişi oluyorsa o ülkenin döviz kuru azalır, ulusal para değer kazanır. Ülkeler döviz kuru politikalarını en temelde buna göre ayarlarlar.
Faiz Oranları
Faiz oranları ile döviz kuru arasında önemli bir bağlantı vardır. Bir ülkenin faiz oranlarının yüksek olması o ülkeye sermaye akışı sağlar, bu da döviz kurunun düşmesine, ulusal paranın değer kazanmasını sağlar. Bu Merkez Bankaları tarafından ulusal para değer kaybetmeye başladığı zaman kullanılan bir durumdur.
Krizler
Sermaye hareketleri, kısa sürede gerçekleşen döviz kuru dalgalanmalarının asıl nedenidir diyebiliriz. Bu sermaye hareketlerine birçok şey neden olabilir. Bu hareketlerin en çok yoğunlaştığı dönemler ise kriz dönemleridir.
Bir ülkenin yanlış politikalar izlemesi sonucunda o ülkede sermayesi bulunan yatırımcılar, sermayelerinin veriminin düşmesinden kaygılanarak yatırımlarını çekerler veya diğer gelişmekte olan ülkelere kayırırlar. Yani krizler bir ülkenin döviz kurunu yükseltirken, diğerlerini düşürebilir.
Döviz Kurunu Kim Belirler?
Türkiye’de döviz kuru için uygulanacak yöntemi (döviz kuru rejimini) hükümet ile Merkez Bankası, alınan karara göre izlenecek yolu da Merkez Bankası belirlemektedir.
Döviz Kuru Nasıl Belirlenir?
Piyasadaki döviz arz ve talep koşullarına göre döviz kuru rejimi belirlenir. Belirlenen rejime göre politikalar düzenlenir.
Döviz arz ve talebi şu unsurlara bağlıdır:
- Uygulanan para ve maliye politikaları
- Ekonomik altyapı
- Uluslararası gelişmeler
Döviz Kuru Rejimi Nedir?
Döviz kuru rejimi, döviz kurunun belirlenmesinde izlenilecek politikalara verilen genel addır.
Döviz kuru rejimleri üç ana parçaya sahiptir; etkinlik, verimlilik, devamlılık. Ülkedeki para hareketliliği bunlarla birleşince kur rejimlerinin temel özellikleri belli olur.
Döviz kuru rejimleri ikiye ayrılır; sabit kur rejimi ve dalgalı kur rejimi. İki rejim şekli de birbirinden üstün değildir. Duruma göre avantajlı olan rejim seçilir.
Sabit Kur Rejimi
Bu rejimde para politikalarını hükümet veya Merkez Bankası gibi otoriteler belirler. Bu politikalar döviz kurunu sabit bir değerde tutmaya yöneliktir. Döviz kuru sabitlendiği değerde işlem görür. Bu değerin değiştirilmesi veya sabit kalması yine otoriteye bağlıdır.
Bu rejimin en önemli özelliği; Merkez Bankası’nda, kurun sabit kalabilmesi için her zaman elinde yeterli döviz bulundurması zorunluluğudur.
Dalgalı Kur Rejimi
Para biriminin, diğer para birimleri karşısındaki arz ve talebine göre değer kazanıp kaybettiği döviz kuru rejimidir. Bu rejimde Merkez Bankası veya hükümet para birimi üzerinde herhangi bir otoriteye sahip değildir. Otoriteye sahip olan tek şey arz ve taleptir.
Günümüzde birçok ülke döviz kuru rejimi olarak dalgalı kur rejimini kullanıyor.
Türkiye’nin İzlediği Döviz Kuru Rejimi Nedir?
Türkiye Cumhuriyeti’nde 2001 yılından itibaren dalgalı kur rejimine geçiş yapılmıştır. Fakat teknik olarak devletin dalgalı kur rejiminde para birimi üzerinde pek bir etkisi gözükmese de Türkiye, yaptığı döviz alım-satımı ile piyasaya olan müdahalesinden dolayı izlediği yola “Müdahaleli Dalgalı Kur Rejimi” deniyor.